Krótka informacja o Śląskim Ogrodzie Botanicznym w Mikołowie

Śląski Ogród Botaniczny to obiekt na miarę XXI wieku. Nie jest on zlokalizowany w centrum miasta, na niewielkiej powierzchni, która ogranicza rozwój kolekcji. Przeciwnie – jest duży i wyłania się jako harmonijny element wielkoprzestrzennego zespołu przyrodniczo-krajobrazowego.

Idea budowy ogrodu botanicznego na Śląsku żyła od bardzo dawna, czego przejawem są liczne próby wyznaczania lokalizacji potencjalnego ogrodu, m.in. Park Śląski w Chorzowie (wtedy Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku), Las Pszczelnik w Siemianowicach Śląskich, Muchowiec w Katowicach, Dolina Pięciu Stawów w Katowicach, Park w Świerklańcu, Lasy Panewnickie in.

1996 – przeprowadzenie inwentaryzacji przyrodniczej na terenie Mokrego, z której wyniknęło, że na terenie sołectwa zachowało się wiele unikatowych elementów środowiska naturalnego. Na obszarze ok. 5 km2 przetrwało rzadko spotykane bogactwo siedlisk przyrodniczych: cenne drzewostany leśne Fiołkowej Góry i doliny dwóch potoków: Promny i Jasienicy; tereny podmokłe i pola uprawne z rzadkimi dziś zadrzewieniami śródpolnymi – czyżniami; wyrobiska wapienne, wąwozy i wzgórza; setki gatunków roślin i zwierząt. Do ściśle chronionych należą: skrzyp olbrzymi i goryczka orzęsiona, kwitną także storczyki i centuria, wymierająca na terenie województwa śląskiego. Rośnie kilkadziesiąt drzew spełniających kryteria pomników przyrody: dęby szypułkowe, jesiony wyniosłe, brzozy brodawkowate i głogi jednoszyjkowe.

Na tym terenie szczególne walory ma również przyroda nieożywiona. Można tu odnaleźć unikatowe na Górnym Śląsku formy terenu, kamieniołomy, w których co rusz zbieracze znajdują skamieniałe karbońskie i triasowe okazy, oraz zabytkowe piece służące do wypalania wapienia – tzw. wapienniki.

KALENDARIUM

1997 – powstanie Towarzystwa na rzecz Górnośląskiego Ogrodu Botanicznego (obecnie Towarzystwa Przyjaciół Śląskiego Ogrodu Botanicznego), którego celem było utworzenie Ogrodu. Należeli do niego przedstawiciele świata nauki, władze samorządowe i mieszkańcy Mikołowa;

luty 1998 – Powołanie przez Polską Akademię Nauk Pracowni Zachowania Bioróżnorodności  Śląska przy Ogrodzie Botanicznym – Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej PAN w Warszawie Powsinie;

grudzień 1998 – Powołanie przez Uniwersytet Śląski Pracowni Górnośląskiego Ogrodu Botanicznego przy Wydziale Biologii i Ochrony Środowiska;

1999 – Rada Miasta Mikołowa podjęła uchwałę o utworzeniu z dniem 1 lutego zespołu przyrodniczo-krajobrazowego pod nazwą „Śląska Strefa Krajobrazowo-Rekreacyjna”;

2000 – zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenów pod przyszły ogród botaniczny w sołectwie Mokre;

2003 – powołanie Związku Stowarzyszeń – Śląski Ogród Botaniczny (ŚOB), który był podmiotem prawnym budującym Ogród;

2006 – zgoda Ministra Środowiska na prowadzenie działalności Śląskiego Ogrodu Botanicznego przez Związek Stowarzyszeń;

2009 - 2011 – powstanie Centrum Edukacji Przyrodniczej i Ekologicznej Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie wraz z terenami rekreacyjnymi i kolekcjami roślin oraz infrastrukturą obsługującą odwiedzających.

2013 - 2014 – powstanie Centrum Edukacji Ekologicznej Dzieci Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie wraz z nową częścią Śląskiego Ogrodu Botaniczne m.in. obejmujące powstanie ogrodów tarasowych, ogrodu renesansowego, ogrodów wodnych.

2015 – otwarcie nowej części ogrodu dla indywidualnych odwiedzających.

W powstaniu ŚOB brało udział wiele osób i instytucji:

prof. Wiesław Włoch, prof. Jerzy Puchalski, Eugeniusz Wycisło, dr inż. Marek Balcer, Adam Putkowski, prof. Mieczysław Chorąży, prof. Tadeusz Chojnacki, dr Jan Olbrycht i wielu innych.

Uniwersytet Śląski, PAN, Miasto Mikołów, Urząd Marszałkowski, Powiat Mikołowski, Towarzystwo Przyjaciół Śląskiego Ogrodu Botanicznego i wiele innych

Struktura Śląskiego Ogrodu Botanicznego opiera się na czterech pracowniach: Pracowni Kolekcji Naukowych, Zachowawczych i Ozdobnych, Pracowni Edukacji Ekologicznej i Przyrodniczej, Pracowni Studiów nad Systemami Adaptacyjnymi oraz Pracowni Śląskiego Kalendarza Ekologicznego. Od 2010 roku funkcjonuje Śląski Bank Nasion.

W siedzibie Ogrodu znajduje się Pracownia Struktury Roślin powołana przez Ogród Botaniczny – Centrum Zachowania Różnorodności Biologicznej PAN z Warszawy Powsina.

MISJA

Misją Śląskiego Ogrodu Botanicznego jest działalność na rzecz ochrony różnorodności biologicznej, poprzez uprawę na swoim terenie rzadkich i zagrożonych gatunków roślin oraz ich przenoszenie z warunków uprawy do właściwych im siedlisk, zachowanie cennych, a zanikających upraw polnych i łąkowych oraz starych odmian drzew owocowych. Bardzo ważna jest działalność polegająca na prowadzeniu edukacji przyrodniczej i ekologicznej wśród dzieci i młodzieży oraz dorosłych.

Misja Ogrodu realizowana jest m.in. poprzez tworzenie przestrzeni chroniącej różnorodność biologiczną Śląska oraz strefy klimatu umiarkowanego; prezentację kolekcji roślin, umożliwiającą poznawanie gatunków chronionych; prowadzenie badań naukowych, aktywny udział w kształtowaniu postawy proekologicznej wśród mieszkańców regionu oraz propagowanie informacji na temat sposobów zachowania bioróżnorodności. Realizację misji Ogrodu wspiera niemal od początku jego istnienia Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.

SIEDZIBA

Siedzibą Ogrodu od września 2011 roku jest Centrum Edukacji Przyrodniczej i Ekologicznej Śląskiego Ogrodu Botanicznego (oficjalnie otwarte w maju 2012 roku). Obiekt powstał dzięki dofinansowaniu ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach działania 5.5. „Dziedzictwo przyrodnicze” z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013 „Infrastruktura i Środowisko”. Na ten cel zaadaptowano bazę powojskową znajdującą się na Sośniej Górze (wys. 329 m n.p.m.). W miejsce bunkrów – garaży powstał budynek Centrum, w którym mieści się m.in. zaplecze administracyjne Śląskiego Ogrodu Botanicznego, sale konferencyjne, pracownie badawcze i biblioteka. Nad budynkiem wznosi się wieża widokowa o wys. 14 m, z której rozciąga się malowniczy widok na Górny Śląsk i Beskidy. Centrum otoczone jest parkiem, w którym znajduje się trzypoziomowy plac zabaw w całości wykonany z ekologicznych, drewnianych elementów, przeznaczony do zabawy i rekreacji dzieci w każdym wieku. Na obszarze 15 ha założono 14 kolekcji roślinnych (m.in. kolekcje siedliskowe, ogród fenologiczny, różaneczniki, murawy, rośliny wrzosowate) oraz poprowadzono 3 km ścieżek rekreacyjno-dydaktycznych.

Projekt „Rozbudowa Centrum Edukacji Przyrodniczej i Ekologicznej Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie”

Termin realizacji: listopad 2009 r. – sierpień 2011 r.

Wartość projektu: 9 119 073,97 zł

Program: Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2007-2013

Priorytet V Środowisko

Działanie 5.5 Dziedzictwo przyrodnicze

Finansowanie:

• 5 354 698,63 zł ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013

• 3 764 375,34 zł z Budżetu Gminy Mikołów

opis dokładny projektu na www.centrum.mikolow.eu/onas

Projekt „Rozbudowa Centrum Edukacji Przyrodniczej i Ekologicznej Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie – etap II”

Termin realizacji: styczeń 2012 r. – wrzesień 2013 r.

Wartość projektu: 8 850 000,00 zł

Program: Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2007-2013

Priorytet V Środowisko

Działanie 5.5 Dziedzictwo przyrodnicze

Finansowanie:

• 7 522 500,00 zł ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013

• 1 327 500,00 zł z Budżetu Gminy Mikołów

Celem projektu była ochrona bioróżnorodności i zachowania istniejącego dziedzictwa przyrodniczego Śląska, poprzez przywrócenie i utrzymanie właściwego stanu siedlisk przyrodniczych na terenie Śląskiego Ogrodu Botanicznego, oraz zaprojektowanie i budowa Ośrodka Edukacji Ekologicznej Dzieci. Ośrodek ten z wielkim powodzeniem funkcjonuje już od września 2014 roku, gdzie dzieci w wieku przedszkolnym oraz z klas 1-3 biorą udział w różnorodnych warsztatach edukacyjnych zarówno stacjonarnych, jak i terenowych.

Poza wybudowaniem Ośrodka w ramach niniejszego projektu zagospodarowano również kolejne fragmenty Śląskiego Ogrodu Botanicznego, poprzez budowę ekspozycji kolekcji roślin, ścieżek edukacyjnych i infrastruktury towarzyszącej. Powstały m.in. takie kolekcje tematyczne, jak: ogród kwiatowy, kolekcje drzew i krzewów (arboretum), ogród tarasowy, ogród traw ozdobnych, ogród roślin wodnych, łąka kwietna, murawa kserotermiczna. Kolekcjom roślinnym towarzyszą elementy infrastruktury: drewniane altany, platformy widokowe nad kamieniołomem, ścieżki – kładka drewniana, oczko wodne ze strumieniem, schody terenowe i in.

***********

Analizując koszty utrzymania ŚOB , które pokrywa Mikołów, można by je zaokrąglić do ok. 1,7 mln zł w 2015r.

************